Nieuwe tijd - Zeventiende eeuw

1600 -1700

Landschap

De zeventiende eeuw staat in het teken van de droogmakerijen. De grote meren van Noord-Holland worden met behulp van poldermolens aangedreven door wind drooggemalen en omgezet in landbouwgrond. Binnen 25 jaar werden de Beemster, de Wijde Wormer, de Purmer en het Schermeer drooggelegd.

Hierdoor is er minder gevaar voor overstromingen. In Kennemerland worden in het begin van de eeuw duinen afgegraven ten behoeve van nieuwbouw in de groeiende steden. Later worden daar bollen geteeld. De horizon van Noord-Holland is door dit alles sterk veranderd.

Een historische kaart uit de zeventiende eeuw. Klik op de gele hotspots voor vondsten uit die tijd.

Molens in droogmakerij de Schermer

Kaart van het ontwerp van de Beemster, met rechte wegen, sloten en kavels, Provinciale Atlas

Bewoners

De zeventiende eeuw is een tijd van ongekende economische en technische vooruitgang. Holland heeft in de Tachtigjarige Oorlog de kans gekregen om de vooraanstaande handelspositie van Vlaanderen over te nemen. Het was al het leidende gewest in de jonge Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Vanaf 1600 ontwikkelt het zich steeds meer als handelsmacht, maar ook als militaire macht op zee. Vanaf de Rede van Texel varen grote vloten uit naar de Oostzee, Amerika en Indië. Het aantal schepen met bestemming Indië (de Oost) was ongeveer gelijk aan het aantal schepen dat naar de Noord- en Oostzee voer.

In Amsterdam en langs de Zaan worden aan de lopende band schepen gebouwd. Buiten de stad verrijzen grote aantallen windmolens en de typische Noord-Hollandse stolpboerderijen. Door de internationale handel neemt de welvaart toe en groeien de steden.

Bewoners

Opkomende steden in Noord-Holland zijn Hoorn, Enkhuizen en vooral Amsterdam, dat uitgroeit tot de tweede stad van Europa. Het is een belangrijk financieel centrum, maar ook in creatief en wetenschappelijk opzicht is Amsterdam een wereldstad. Het geloof speelt nog steeds een grote rol in de Hollandse samenleving. Voor de meeste mensen – maar niet voor allemaal – is dat nu het hervormde geloof. Katholieken mogen hun geloof nog wel belijden, maar niet in het openbaar. Er bestaat in Holland toch ook veel tolerantie voor andere denkbeelden. Zo zijn Joden hier welkom, al hebben ze niet dezelfde rechten als andere burgers. Ze komen uit heel Europa massaal naar Amsterdam. Hoewel de mensen in de zestiende en zeventiend eeuw al lang geen ‘Friezen’ meer worden genoemd, is recent met zekerheid geconstateerd dat forse delen van de provincie nog steeds de Friese taal spraken, zelfs tot na 1600. Het toont aan hoe zeer Noord-Holland culturele verwantschappen had met het noordelijk deel van het land.

Belangrijkste VOC-steden (aangeduid met een schip)


Mensfiguur, koopman en zijn vrouw

Klik op de hotspots voor meer informatie

Archeologiemuseum Huis van Hilde biedt educatieve programma’s aan over verschillende perioden en onderwerpen. Leerlingen beleven een leuke en leerzame ochtend of middag. Het schoolbezoek en de bijbehorende lespakketten sluiten aan bij de kerndoelen van het onderwijs en de Canon van Nederland. Leerlingen maken in de permanente tentoonstelling kennis met alle mensfiguren en kunnen in het ArcheoLab vondsten van dichtbij bekijken en aanraken.

Intussen in de rest van de wereld

1607

De eerste permanente Engelse nederzetting in Noord-Amerika, Jamestown, wordt gevestigd

De kerk van Jamestown, de eerste Engelse nederzetting in Amerika

1603

In Japan begint de Edo-periode; het land isoleert zich volkomen van de buitenwereld, afgezien van handelscontacten met China, Korea en Nederland

1606

Een Nederlands schip bereikt de noordkust van Australië

1637

Nederlandse soldaten nemen het kasteel van Elmina in, een Portugees fort aan de Afrikaanse ‘Goudkust’, het huidige Ghana. Het is het begin van de Hollandse inmenging in de trans-Atlantische slavenhandel

1648

Besprekingen in Münster en Osnabrück maken een einde aan de Tachtigjarige en Dertigjarige Oorlog

1600-1700

Het Mogolrijk in India kent zijn grootste bloei