Nieuwe tentoonstelling over de opgraving die de Romeinse geschiedenis herschreef
Romeinen in Noord-Holland? Vaak wordt gedacht dat de Romeinen zich uitsluitend in het Zuiden van Nederland vestigden, met de Rijn als noordelijke grens. Tótdat archeologisch onderzoek anders aantoonde, zoals de opgraving van de resten van een Romeinse wachttoren in Krommenie, waarover de nieuwe tentoonstelling ‘Romeinen op de uitkijk’ in Archeologiemuseum Huis van Hilde gaat.
De opgraving
Een structuur van houten palen en opvallend veel typisch Romeinse objecten; tijdens het eerste archeologisch onderzoek in 1964 was het nog niet duidelijk wat zich vroeger op de locatie van het voormalig sportterrein Provily in Krommenie bevond. Piet Kleij, archeoloog van de gemeente Zaanstad: “Eerst was het nog speculeren; betrof het hier een Romeinse handelsplaats, een veekraal of misschien wel een vuurtoren?” Pas tijdens de opgravingen in 2018 en 2024, uitgevoerd door Argo, werd duidelijk dat het ging om een Romeinse wachttoren uit de eerste eeuw na Christus met een grote palissade (een houten omwalling) van wel een half voetbalveld groot.
Nieuw licht op Romeinse geschiedenis
Eerder was er al de spectaculaire vondst van de twee Romeinse forten bij Velsen. Nog niet zo lang geleden werden op de plaats waar nu ongeveer de Velsertunnel ligt, sporen gevonden van een castra, een groot Romeins legerkamp van vele hectaren groot. Nu het archeologisch onderzoek in Krommenie heeft aangetoond dat de sporen in Krommenie daadwerkelijk van een Romeinse wachttoren zijn, kan worden vastgesteld dat het hier gaat om de – tot nu toe – meest noordelijke Romeinse militaire post op het vaste land. Met deze vondst wordt nieuw licht geworpen op de Romeinse aanwezigheid in Noord-Holland en is de geschiedenis van het Romeinse Rijk een stukje herschreven.
Spectaculaire vondsten
Nog meer bewijs voor de Romeinse aanwezigheid in Krommenie werd geleverd door de vondst van diverse objecten. Zo zijn onder meer een puntgave fibula (mantelspeld), een fragment van een Romeinse speer, een olielampje met gladiator, een deel van een schrijfplankje en een metalen strip van een Romeinse helm aangetroffen. Maar ook zo’n 6.500 scherven en soms zelfs complete potten van inheems en Romeins aardewerk. De meest spectaculaire vondsten zijn, tezamen met een maquette van de wachttoren, nu te zien in de nieuwe, vergrote tentoonstellingsruimte in Huis van Hilde.
Olielamp
Nieuwe vragen
Zou de wachttoren onderdeel zijn geweest van een lint van wachttorens tot aan het Romeinse havenfort in Velsen? Vinden we in de toekomst misschien nog noordelijker wel nieuwe torens? En waarom was de doorgang in de houten omheining zo groot? Was het misschien wel om boten te lossen? “De opgravingen hebben veel vragen beantwoord maar ook nieuwe vragen opgeleverd”, aldus Piet Kleij, “met als belangrijkste vraag: wat deden de Romeinen eigenlijk zo ver noordelijk?” In de tentoonstelling wordt het publiek uitgenodigd om na te denken over deze en andere vragen en zo een eigen theorie over de Romeinse aanwezigheid in Noord-Holland te formuleren.
Stripboek en kinderlijn
Bij de tentoonstelling is tevens een kinderlijn ontwikkeld waarin kinderen aan de hand van een speurtocht alles ontdekken over de opgraving, de Romeinen en de vondsten in Krommenie. De vondst van de Romeinse wachttoren in Krommenie was ook aanleiding voor het stripboek ‘De Romeinen deel 2 – De Friese Opstand’, een laagdrempelige manier om kinderen kennis te laten maken met dit onderwerp.
Brochure
Bij de tentoonstelling is tevens een brochure verschenen met de achtergronden over de opgraving, de vondsten en de Romeinse aanwezigheid in Noord-Holland. De brochure is voor €2,00 verkrijgbaar bij Huis van Hilde of online te bekijken.
De tentoonstelling ‘Romeinen op de uitkijk’ over de grensverleggende opgraving van de Romeinse wachttoren in Krommenie is nog tot en met 5 april 2026 te zien bij Huis van Hilde.
